COĞRAFÎ BÖLGE ve BÖLÜM
Bölge nedir? Bölüm nedir? Aralarında ne fark vardır?
Öncelikle, Coğrafi anlamda bunları izah edip, sonra Marmara Bölgesini anlatalım
COĞRAFÎ BÖLGE ve BÖLÜM
Doğal, beşerî ve ekonomik özellikler yönünden sınırları içinde benzerlik gösteren geniş alanlara bölge denir. Sınırları içinde benzerlikleri olan ancak bölgenin diğer yerlerinden farklı olan küçük alanlara ise bölüm denir. Örnek: Orta Karadeniz Bölümü
Bölgelerde olduğu gibi, bölümler içinde de; yer şekilleri, iklim, bitki örtüsü, nüfus, yerleşme ve ekonomik etkinlikler yönünden farklı özellikler ortaya çıkabilir.
Bu farklı özelliklerin görüldüğü, bölümden daha küçük alanlara da yöre denir. Örnek: Akdeniz Bölgesi’ndeki Göller yöresi
Bölgeler, doğal, beşerî ve ekonomik etkenlere göre belirlenmiştir. Doğal etkenlere yer şekilleri, iklim, bitki örtüsü ve su durumu girmektedir.
Beşerî ve ekonomik etkenlere ise nüfus, yerleşme, sanayi, tarım, turizm ve ticaret girmektedir. Bunlara göre ülkemiz 1941 yılında 7 coğrafî bölge ve 21 coğrafî bölüme ayrılmıştır.
Türkiye’nin Coğrafî Bölgeleri
B. TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ
MARMARA BÖLGESİ
Türkiye’nin kuzeybatı kısmını oluşturan bölge, ismini aldığı Marmara denizini çevreler. Bölgeyi, İstanbul ve Çanakkale boğazları iki kısma ayırmıştır.
Marmara Bölgesi, Karadeniz ve Akdeniz iklimleri arasında geçiş özelliği gösterir. Bu yüzden hem Karadeniz, hem Akdeniz, hem de karasal iklim görülür. Bunun nedeni bölgenin özel konumudur. Bölge, dört farklı bölüme ayrılmıştır.
a. Yıldız Bölümü
Konumu: Bölgenin kuzeybatı kısmında Yıldız dağlarının bulunduğu kesimi kapsar.
Yer şekilleri: Bölümde Yıldız dağları ana yer şekillerini oluşturur. Fazla düz alan yoktur.
İklim ve bitki örtüsü:
Yıldız dağlarının Karadeniz’e bakan yamaçlarında Karadeniz iklimi, iç kesimlere bakan yamaçlarında ise karasal iklim yaşanır.
Denize bakan yamaçlarda yağışlar fazla olduğu için bitki örtüsü ormandır. İç kısımlara bakan yamaçlarda ise yağışlar azaldığı için ormanlar yerini yavaş yavaş bozkırlara bırakırlar.
Nüfus ve yerleşme: Bölümde nüfus çok seyrektir. İl olarak sadece Kırklareli yer alır.
Tarım ve hayvancılık: Bölümü
n dağlık yerlerinde hayvancılık ve ormancılık, düz yerlerinde ise tarım geçim kaynağıdır. Genellikle buğday, ayçiçeği, üzüm ve mısır tarımı yapılır.
Sanayi: Bölümde sanayi gelişmemiştir. Sadece çimento, cam ve yağ fabrikaları vardır.
b. Ergene Bölümü
Konumu: Bölümün büyük kısmını Ergene havzası kapladığı için bu ismi almıştır. Trakya’nın büyük kısmını kaplar.
Yer şekilleri: Bölüm, Ergene ırmağının çevresindeki düzlüklerden oluşur. Başlıca akarsular; Ergene ırmağı ve kollarıdır.
İklim ve bitki örtüsü: Bölümün büyük kısmında karasal iklim görülür. Bu yüzden kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer, bölge içinde yağışların en az olduğu bölümdür. Yaygın bitki örtüsü bozkırlardır.
Nüfus ve yerleşme: Bölümde tarım alanları fazla olduğu için nüfus çok seyrek değildir. İl merkezleri Edirne ve Tekirdağ’dır. Diğer önemli yerleşim yerleri ise Çorlu, Lüleburgaz, Babaeski ve Alpullu’dur.
Tarım ve hayvancılık: Bölümde halkın başlıca geçim kaynağı tarımdır. Bunda arazinin düz ve toprakların verimli olması en önemli etkendir. En fazla ayçiçeği, buğday, şeker pancarı, üzüm, tütün, pirinç ve patates yetiştirilir.
Türkiye ayçiçeği ve üzüm üretiminde bölüm çok önemlidir. Bölümde ahır hayvancılığı da gelişmiştir.
Sanayi: Bölümün sanayi kuruluşları; ayçiçek yağı, içki ve cam fabrikalarıdır.
Turizm: Edirne’deki tarihî eserler ve Kırkpınar şenlikleri turistlerin ilgisini çekmektedir.
c. Çatalca - Kocaeli Bölümü
Konumu: Bölüm, İstanbul boğazının doğu ve batısındaki yarımadalardan oluşur. Bunlardan Çatalca Avrupa, Kocaeli de Asya kıt’asında kalır. İstanbul boğazı Karadeniz’i Marmara denizine bağlar. Bu yüzden deniz ulaşımı açısından önemlidir.
Yer şekilleri:
Bölüm genellikle alçak plâtoluk alanlardan oluşmuştur. Yükselti oldukça azdır.
Bölümde Sakarya ırmağı, Büyük ve Küçük Çekmece gölleri ile Durusu ve Sapanca gölleri yer alır.
Ayrıca bölüm Kuzey Anadolu deprem kuşağı üzerinde olduğu için sık sık depremler meydana gelir.
İklim ve bitki örtüsü: Bölümün kuzey kesiminde Karadeniz, güney kesiminde ise Akdeniz iklimi görülür. Bitki örtüsü ise Karadeniz kıyılarında ormanlardan oluşur.
Buna karşılık yağışın azaldığı güney kesimde ormanlar seyrekleşir.
Nüfus ve yerleşme: Bölüm, ülkemizin en yoğun nüfuslu yeridir. Buna rağmen Karadeniz kıyılarında nüfus seyrektir. Nüfus genellikle Marmara denizi kıyılarında toplanmıştır.
Bölüm ülkemizin en yoğun nüfuslu yeridir.
Bölümün il merkezleri İstanbul, İzmit ve Adapazarı’dır.
İstanbul ülkemizin ve Avrupa Kıtasının en büyük yerleşim merkezidir. İstanbul bölgenin sanayi, ticaret, eğitim, kültür ve turizm merkezi olan bir kenttir.
Tarım ve hayvancılık:
Çok verimli topraklarının yanısıra, yumuşak ve ılık bir iklime de sahiptir.
Bölümde en önemli tarım alanı Adapazarı ovasıdır.
En fazla şeker pancarı, ayçiçeği, keten, patates, mısır, tütün, fındık ve buğday yetiştirilir. Bölümde ahır hayvancılığı gelişmiştir.
Sanayi: İstanbul ve Adapazarı arasında kalan bölge, Türkiye’nin en büyük sanayi bölgesidir.
Burada makine, ilâç, otomotiv, elektrikli ev aletleri ve petrol arıtma başta olmak üzere pek çok sanayi kolu gelişmiştir.
Türkiye sanayisinin tam merkezi burasıdır. Hiçbir bölge yada bölümün sanayisi bu bölüm yanında bahse konu olmaz.
Turizm: Dünyanın en güzel şehri İstanbul’a her yıl onmilyonlarca turist gelir. Turizm bölümün önemli geçim kaynaklarındandır.
İstanbul’daki onbinlerce tarihî eser ve İstanbul boğazının güzelliği turistlerin ilgisini çekmektedir.
d. Güney Marmara Bölümü
Konumu: Bölüm, Marmara Bölgesi’nin güney kısmını kaplar. Bölüme Gelibolu yarımadası da dahildir. Çanakkale boğazı açıklarında bulunan Bozcaada ve Gökçeada da bölümde yer alır.
Yer şekilleri: Bölümün yer şekillerini orta yükseklikteki dağlar ve bunların arasındaki verimli ovalar oluşturur. Bölümdeki en yüksek yer Uludağ’dır.
Bursa, Karacabey, Yenişehir ve İnegöl ovaları önemli düzlüklerdir. Bölümdeki en önemli akarsu Susurluk çayıdır. Başlıca gölleri ise, İznik,Ulubat ve Manyas’tır.
İklim ve bitki örtüsü: Bölümün kıyı kesiminde Akdeniz iklimi görüldüğü için bitki örtüsü makidir. İç kısımlarda yağışlar ve sıcaklıklar azalır.
Nüfus ve yerleşme: Bölümde nüfus verimli ovalarda toplanmıştır. Nüfusun seyrek olduğu yerler; Dağlık alanlar ile Biga ve Gelibolu yarımadalarıdır.
Bölümdeki il merkezleri, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik’tir.
Bursa bölümün tarım, ticaret, eğitim ve kültür merkezidir. Bölümün diğer yerleşim merkezleri, Erdek, Bandırma, Gemlik, Mudanya ve Gelibolu kıyıda, Yenişehir, Karacabey, Biga, Gönen ve Mustafa Kemalpaşa da iç kısımlarda yer alır.
Tarım ve hayvancılık: Bölümün başta gelen geçim kaynağı tarımdır. En fazla ayçiçeği, zeytin, tütün, üzüm, şeftali ve şeker pancarı yetiştirilir. Ayrıca sebze ve meyve üretimi çok fazladır. Bölümde hayvancılıkta gelişmiştir. Ülkemizde ipek böcekçiliği en fazla Bursa ve çevresinde yapılır.
Sanayi ve yer altı kaynakları: Bölümde sanayi en çok Bursa çevresinde gelişmiştir. Susurluk’ta bor mineralleri, Marmara Adası’nda mermer ve Çan’da linyit çıkarılır.
Turizm: Uludağ’da kış turizmi, Bursa, İnegöl, Yalova, Gönen ve Mustafa Kemalpaşa’da kaplıca turizmi ve kıyılarda yaz turizmi yaygındır.