E-Okul Bilgi

Ölçek ve Ölçek Çeşitleri

Coğrafi olarak ölçeğin tanımı, çeşitleri ve formülleri


Ölçek ve Ölçek Çeşitleri

Bir yerin, haritasını veya plânını yapabilmek için o yer küçültülerek bir düzlem üzerine çizilebilir.

Çünkü haritası veya plânı çizilecek yerin büyüklüğünde bir kâğıt bulmak ve kullanmak olanaksızdır.

Bunun için çizilecek yerleri eşit oranlarda küçülterek çizmemiz gerekir.

Bu küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, herhangi bir yerin plân veya haritası çizilirken, ne kadar küçültüldüğünü gösteren orandır.

Plân ve haritaların hepsinde ölçek bulunur.

İki çeşit ölçek vardır. Bunlar kesir ve çizgi ölçeğidir.

Harita üzerindeki uzunluk
Ölçek = -----------------------------------
Arazi üzerindeki uzunluk

1/25 000, —1/300000 veya 1 : 250 000 şeklinde yazılan ölçeklere, kesir ölçeği denir.

Bu ölçekte küçültme oranı, payı 1 olan kesir sayıları ile gösterilir.

Kesir ölçeğinde, harita ya da plân üzerindeki 1 cm'lik uzaklığın, gerçek te ne kadar olduğu paydada görülür.

Örneğin, bir plânın köşesinde "Ölçek : 1/100" olarak yer almış olsun. Bu kesir ölçeği, gerçek uzunlukların her birinin 100 kez küçültülerek düzlem üzerine geçirildiğini gösterir.

100 cm'lik gerçek uzaklık, plânda, 1 cm'lik uzunlukla gösterilmiş demektir. Ölçekten yararlanılarak iki yer arasındaki gerçek uzaklıklar hesaplanmaktadır.

Örneğin, 1/3 000 000 ölçekli bir haritada iki şehir arasındaki uzaklık 8 cm olsun. Bu iki şehrin birbirine olan gerçek uzaklığını şu şekilde bulabiliriz:

Gerçek uzaklık = Haritanın ölçeği x Haritadaki uzunluk

3 000 000 x 8 = 24 000 000 cm = 240 km'dir.

Çizgi ölçeği, haritanın bir köşesinde çizgi ile gösterilir.

Çizgi ölçeği, haritadaki küçültme oranına göre, eşit bölümlere ayrılıp üzerine rakamlar yazılarak oluşturulmaktadır.

Ölçek rakamından, plân veya haritası yapılan yerlerin, gerçek ölçülerinin ne kadar küçültüldüğünü anlarız