Dil ve Anlatım Ödevi: Telaffuz (Söyleyiş), Vurgu, Tonlama,
Güzel ve doğru konuşmayı sağlayan hareketlerin bütününe telaffuz (söyleyiş) denir.
Söyleyişin güzel olması için vücuttaki pek çok organ görev yapar.
Konuşma eylemi en az iki kişi arasında olur. Beyinle konuşmayı sağlayan organlar bir bütün olarak çalışır.
Konuşma sırasında ses organlarının (gırtlak, ses telleri, küçük dil, damak, dil, dişetleri, dudaklar, geniz vb.) hepsi birden rol oynar.
Bu organların hepsine birden konuşma aygıtı adı verilir.
Ses için gerekli hava solunum organlarınca sağlanır.
Soluk alıp verme sırasında da adeta bir körük gibi çalışan ciğerlere hava dolup boşalır.
Bu sırada diyafram adı verilen kubbe biçimindeki kas demeti, göğüs kaslarını ve ciğerleri genişletip daraltır. Konuşma sırasında soluk borusu yoluyla ciğerlerden gelen hava gırtlaktaki ses tellerine çarpar ve onları titreştirir. Titreşen hava daha sonra sese dönüşür.
Konuşmada ses tonu ve söyleyişin (telaffuzun) önemi büyüktür. Nefes borusundan gelen hava, ağız boşluğu içerisinde herhangi bir bölgede sese dönüşür. Bu sesin oluşmasına boğumlanma denir.
Boğumlanma, heceleri oluşturan seslerin doğru olarak ses değerlerinin söylenmesiyle oluşur.
Türkçe Türkiye'nin her yerinde aynı sesler verilerek konuşulmaz. Ünlüler farklı bölgelerde farklı biçimlerde söylenir.
İstanbul ağzında kalın a ile söylenen sözcükler Van'da o'ya yaklaşan bir kapalılıkta söylenir. Aynı ünlü Trabzon ve dolaylarında ince a'ya dönüşür.
Konuşma sırasında anlatılan konunun özelliğine göre soluk alıp vermede bazı değişiklikler olur. Bu soluk alıp verme sırasında sesin alçalıp yükseldiği görülür.
Anlatıma duygu, düşünce ve heyecan gibi farklılıklar katılır.
Emir cümlelerinde kullanılan ses ile soru cümlelerinde kullanılan ses farklıdır. İşte anlatıma duygu, düşünce, heyecan, yumuşaklık, sertlik katmak amacıyla seste yapılan bu farklılığa tonlama denir.
İnsan sesi ton bakımından kalın, ince ve tiz olmak üzere üçe ayrılır.
Konuşma sırasında sözcükler aynı şekilde söylenmez. Türkçede sözcükler söylenirken bazı heceler diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli söylenir.
Buna vurgu denir. Anlatımda vurgu söze duygu değeri katar; söylenen sözün daha anlaşılır olmasını sağlar ve ahengi canlandırır.
VURGU
Konuşma veya sesli okuma sırasında bazı sesleri diğer seslerden daha baskılı söyleriz. Buna vurgu denir.
Vurgu konuşma ve okumalarımızı daha duygulu, daha sıcak, daha anlamlı yapar. Vurgu kelime vurgusu ve cümle vurgusu olmak üzere iki çeşittir.
KELİME VURGUSU:
Bir kelimenin içindeki bir sesi diğer seslerden daha baskılı söylemeye kelime vurgusu denir. Dilimizde normalde kelime vurgusu son seslerdedir. Bu kurala uymayan kelime ve ekler vardır.
Bunlar:
1.Zaten tek heceli kelimelerde vurgu aranmaz.
2.İki heceli yer isimlerinde vurgu ilk hecededir. Burdur, Konya, Siirt...
3.Daha fazla heceli yer isimlerinde başta veya ortada bulunur. İstanbul, Isparta, Tunceli, Denizli...
4.Bazı kelimelerde vurgu sonda değildir. Şimdi, ancak...
5.Bazı vurgusuz ekler sona geldiğinde vurgu ondan önceki heceye kayar. Bu ekler şunlardır:
a.Olumsuzluk eki: Seveceğim > Sevmeyeceğim
b.Soru eki: Bana mı söyledin?
c.Küçültme eki ce: (Sıfat ise vurguludur, daha çok zarflarda vurgu almaz):Yavaşça kalktık. ağırca çocuk
6.Ek fiil ile fiillerin birleşik çekimli hallerindeki hikâye rivayet ve şart kiplerinin ekleri vurgu almaz: Sevecekse; severdi; okurmuş; çalış kanım, sevimlisin,
7.Ayrı yazılan da, de ve ki bağlacı vurgusuzdur:
Evimizde evimiz de; evimizdeki evimiz ki
8. Birleşik kelimelerde normalde iki vurgu bulunur ve ilk kelimedeki vurgu daha güçlüdür. Ancak bazan vurgunun biri kaybolur. Köpekbalığı, ortaokul...
KELİME VURGULARINA NASIL DİKKAT EDERİZ?
Öncelikle kelimelerin vurgularının hangi hecede olduğunu bilmeliyiz.
Bu ise vurgu kurallarını bilmek ve vurgulu vurgusuz kelimeleri ezberlemekle olmaz.
Bütün bir hayat boyunca anadilimizin inceliklerini yaşayarak öğrenirlz.
Bunun için iyi okuyanların ve iyi konuşanların okuma ve konuşmalarını bol bol dinlemeliyiz.
Konuşmalarımızda zaten bilerek veya bilmeyerek vurgulara dikkat ederiz.
Sesli okumada ise sesli olarak okumadan önce metni anlayana kadar okumamız gerekir.
Metni anladıktan sonra metni sanki anlatıyormuş gibi okumamız gerekir.
Sesteş kelimelerin anlamlarındaki farklılıklar vurgu yoluyla ayırt edilir.
Okuyuşumuzda bunları belirtmeliyiz.
Mesela "Denizli buradan yarım saat çeker" cümlesi ile "Denizli manzaralar çok hoştur" cümlesindeki "denizli" kelimelerinin anlamlarını vurgu yoluyla ayırt ettirmeliyiz.
"İkide bir gidiyorsun" ile "İki de bir çift sayıdır" cümlesindeki "de" lerin anlamı vurgu ile belirtilmelidir.
CÜMLE VURGUSU:
Cümledeki bir kelime veya kelime grubunu diğer kelime veya kelime grubuna göre daha baskın söylemektir.
Cümlede vurgunun kaynağı yüklemdir. Zaten cümlenJn var oluşunu sağlayan da yüklemdir.
Yüklem yoksa cümleden de söz edilmesi zordur. Bu yüzden yükleme en yakın öge vurguludur.
Yazıları okurken yükleme en yakın ögeyi vurgularız. Konuşmalarımızda ise istediğimiz ögeyi vurgulamak kolaydır.
Ancak yazarken vurgulanması gereken kelimeleri yüklemin yanına yazmalıyız. Çünkü, yazıda, yüklemden uzak bir kelimeyi vurgulu okutacak hiçbir belirti ve kural yoktur. (Uzunca cümlelerde özne yüklemden uzaksa vurgulanır. Çünkü fiil (yüklem)den sonra en önemli unsur öznedir.)
Örnekleri inceleyelim:
•Kapıyı Ali'ye annesi açtı.
•Kapıyı annesi Ali'ye açtı
•Annesi Ali'ye kapıyı açtı
Yüklemin yanında olmadan da bir kelimeyi vurgulayabiliriz.
•Seni dün okulda görmüşler.
•Akşam yola çıktık.
Devrik cümlelerde vurgu yüklemden önceki ögedir.
•İlk yağmur damlası düştü kuru yapraklarına güzün.
Yüklem cümlenin başındaysa vurgulu öge yüklemdir.
•Gelmeyeceksin bir daha buralara.
"de" bağlacı ve "mi" soru eki vurguyu kendinden önceki ögeye taşır.
•Annesi de bugün okula gelecekmiş.
•Bu günlerde sen mi beni arayacaksın?
Konuşurken bunları vurgu ile belirtebilirsek de bu vurgulu kelimeleri yüklemin yanına yazmak daha yararlıdır. Çünkü okuyan kişi bizim bu kelimeleri vurgulatacağımızı bilmez.
Bu yüzden cümleciklerin yüklemciklerine yakın kelimeler de önem derecesine göre vurgu taşırlar.
Her ne kadar teorik bilgileri bilmek gerekirse de vurgu, bunları öğrenmekle öğrenilecek bir olgu değildir. Hayatın içinde, dinleyerek öğrendiğimiz kelimeleri vurgusuyla birlikte öğrenmemiz gerekir.
İyi okuyucuları, iyi konuşmacıları, dinleyerek, tiyatro izleyerek, sözlü sanat etkinliklerine katılarak bu becerimizi geliştirebiliriz.
TONLAMA
Okuma sırasında konunun gereğine göre sesimize sevecenlik, isyan, emrediş, üzüntü, sevinç, coşku, gibi tonlamalar veririz.
Bu tonlamalann bir kuralı yoktur. Ancak bir kahramanlık şiirini de aşk şiiri gibi okumak hatalı olur.
Sevdiği birinden ayrılmış birinin duygularını anlatan bir yazı ile bir kurtuluş gününde okunan bir yazıda sesimiz aynı tonda olmaz.
Bütün bunlar zamanla ve dikkatli bir dinleme, izleme ve gözlem ile elde edilebilen bilgilerdir.
Dil ve Anlatım, Edebiyat ve Türkçe dersleriyle ilgili her türlü konu anlatımı, performans ve proje ödevleri, çözümlü sorular ve 5.sınıftan 12. sınıfa kadar bütün yazılı sınavları cevap anahtarları ile birlikte dilveanlatim.org sitesinde bulabilirsiniz.
Türkçe-Edebiyat
- Tartışma (Türkçe Performans Ödevi)
- Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri
- Dil ve Anlatım Ödevi: Dil nedir, önemi, Dil Grupları ve Türkçe
- Edebiyat Dönem Ödevi: Olay çevresinde gelişen Edebi Metinler
- Şinasi, Hayatı, Eserleri ve Üslûbu
- Türk Edebiyatının Genel Özellikleri (Tam Analizli)
- Namık Kemal ve Edebi Kişiliği
- İslami Devir Türk Edebiyatı
- Dil ve Anlatım Ödevi: ÖSS'de çıkmış "Yazım Kuralları ve Noktalama İşaretleri" Soruları
- Türk Edebiyatı'nın Bölümleri- Edebiyat Dönem Ödevi
- Edebiyat Proje Ödevi: Anonim Halk Edebiyatı
- Edebiyat Dönem Ödevi: Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı (Tekke Edebiyatı)
- Türk Halk Edebiyatı
- Aşık Tarzı Halk Edebiyatı:
- Türk Edebiyatında Şairler, Son Dönem Şairler
- Türkçe Performans Ödevi: Küçük Ağa Roman Özeti Tarık Buğra
- Edebiyat Dönem Ödevi: Divan Edebiyatı (Klasik Türk Edebiyatı)
- Türkçe Performans Ödevi: Fiillerde Anlam Kayması
- İlk Türk Destanları, Alp Er Tunga, Şu ... (Türkçe Performans Ödevi)
- Türkçe Performans Ödevi: Şiir ve Şiir Türleri
- Türkçe Performans Ödevi: Nasreddin Hoca ve Hayatı
- Türkçe Performans Ödevi: Cümlenin Ögeleri
- Türkçe Performans Ödevi: Dede Korkut Hikayelerinden "Boğaç Han" Özeti
- İslamiyet Öncesi "Sözlü Edebiyat" Dönemi ve Ürünleri
- Türkçenin ve Türk Dilinin Tarihi Gelişimi
- Edebiyat Nedir?
- 6. Sınıf Türkçe 2. Dönem Son Yazılı Soruları
- Türkçe 6, 7 ve 8.Sınıflarda Proje ve Performans Ödevi Hazırlanabilecek Konular ve Puanlama
- 2009 ÖSS Türkçe Soruları
- Türkçe ve Edebiyat Dersleri Terimler Sözlüğü
- Türkçe'den Proje ve Performans Ödevi Hazırlanabilecek Konular
- Edebiyat'ı Tanımlayabilme Çabası
- Kaşgarlı Mahmut'un Hayatı (Divan-ı Lügat'it-Türk yazarı)
- Şu Destanı'nın Kısaca Özeti
- 10. Sınıf Dil Anlatım 1. Dönem 1. Yazılı Soru ve Cevapları
- "Han Duvarları" şairi Faruk Nafiz Çamlıbel, Hayatı ve Eserleri
- 6. Sınıf Türkçe Testleri-1 (Cevaplı Testler)
- Dil Bilgisi Yönünden ve Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları
- 2. Sınıf Öğrencileri için Türkçe Sınavı: Eylemleri (Fiilleri) Tanıyormuyuz?
- 10. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 1.Yazılısı ve Cevapları
- 9.Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 1.Yazılı Soru ve Cevapları
- 5.Sınıf Türkçe 1. Dönem Yazılı Soruları ve Cevapları
- Kısaca Gılgamış Destanı
- 8. Sınıf Türkçe 1.Dönem 2. Yazılı Soruları
- Türkçe'de Sayıların Yazılışı Nasıldır?
- 6. Sınıf Türkçe 1.Dönem 2.Yazılı Test
- 6.Sınıf Türkçe 1.Dönem 3.Yazılı Soruları Test
- 9.Sınıf Edebiyat 1.Dönem 3. Yazılı Soru ve Cevapları
- 8. Sınıf Türkçe 1. Dönem 3. Yazılı Test Soru ve Cevapları
- 9.Sınıf Dil ve Anlatım 2. Dönem 1. Yazılı Sınavı Klasik
- 7. Sınıf Türkçe 1. Dönem 3. Yazılı Soru ve Cevapları
- Ödev:Türeyiş Destanının Özeti
- 6 Sınıf Türkçe 1. Dönem 3. Yazılı Ortak Test
- Türkçe Performans Ödevi: Sözcükte Yapı
- 10.Sınıf Edebiyat 2.Dönem 1.Yazılı Soruları
- 8. Sınıf Türkçe Performans Ödevlerinin Konuları
- Sıfat Tamlaması ve Çeşitleri
- 9. Sınıf Edebiyat 2.Dönem 3.Yazılı Soru ve Cevapları
- 9. Sınıf Türk Edebiyatı Ders Kitabı Tüm Cevaplar
- Dil ve Anlatım Ödevi: Öyküleyici Anlatım Örnekleri
- Dil ve Anlatım Ödevi: Betimleyici Anlatım (Tasvir) Ve Örnekleri
- 8. Sınıf 2. Dönem Türkçe 2. Yazılı Soru ve Cevapları(Test)
- 8. Sınıf 2. Dönem Türkçe 3. Yazılı Soru ve Cevapları
- 7. Sınıf Türkçe 2.Dönem 3.Yazılı Soruları(Yeni)
- 5. Sınıf Türkçe 1. Dönem 1. Yazılı Soru ve Cevapları (Yeni)
- 6. Sınıf Türkçe 1.Dönem 1.Yazılı Soruları(Test)
- Türkçe Ödevi (5.sınıf)
- Dil ve Anlatım Ödevi: Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri
- Dil Ve Anlatım Ödevi: Nutuk (Söylev) Ve Özellikleri
- Dil Ve Anlatım Dersi Sitesi Açıldı
- 9. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 1.Yazılı Soruları- Cevaplı
- 11. Sınıf Dil ve Anlatim 1. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları
- Anlatım Teknikleri Konu Özeti
- 9. Sınıf Edebiyat 1. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları
- 9. Sınıf Türk Edebiyatı 1. Dönem 1. Yazılı Soru ve Cevapları
- Türkçe Proje Ödevi: Sıfat ve Sıfat Çeşitleri Konu Anlatımı
- 11. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabının Tüm Cevapları- Hazır Cevaplar
- Lise-2 Edebiyat 1. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları- Yeni
- 11. Sınıf Edebiyat Çalışma Kitabı Cevapları- Yeni
- 12. Sınıf Türk Edebiyatı 1.Dönem 1.Yazılı Soruları ve Cevapları-Yeni
- 11. Sınıf Türk Edebiyatı 1. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları-Güncel
- Dil ve Anlatım Ödevi: Telaffuz (Söyleyiş), Vurgu, Tonlama,
- 10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı EKOYAY-Cevapların Tamamı
- Dil ve Anlatım Ödevi: Dille İletişim ve Sembolle İletişim Arasındaki Farklar
- 9. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Çözümleri- EKOYAY Yayınları- İlk 38. sayfa...
- SBS Türkçe Yazılı Sınavı Çalışma Soruları
- 8. Sınıf Türkçe TEOG Yazılı Sınavına Hazırlık Soruları ve Cevapları
- 10. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 2. Yazılı Soruları ve Cevapları-Yeni
- Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı
- Dil ve Anlatım Ödevi:İletişim, Dil ve Kültür Konu Anlatımı
- Asonans Sanatı Nedir? Şiirde Asonans
- Türkçe TEOG Yazılı Soruları 8. Sınıf Ve Cevapları-Güncel
- Türkçe Ödevi: Sözcükte Yapı ve Ekler
- 8. Sınıf Türkçe TEOG Yazılısına Hazırlık Türkçe Deneme Sınavı-4 Yeni
- 9. Sınıf Dil ve Anlatım Dersi 1. Dönem 2. Yazılı Soruları ve Cavapları-Güncel
- Türkçe'de Anlatım Bozuklukları- Örneklerle Anlatım
- Ünsüz Harflerin Sınıflandırılması
- Türkçe'de Ek Fiiller
- 10. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 2. Test Yazılısı ve Cevap Anahtarı-Yeni
- 12. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 2. Yazılı Soruları ve Cevaplar-Yeni
- 9. Sınıf Edebiyat 1. Dönem 2. Yazılı Soru ve Cevapları-Yeni Yazılı
- 8. Sınıf SBS Türkçe Yazılı Soruları-5 ve Cevap Anahtarı
- 10. Sınıf Türk Edebiyatı 1. Dönem 2. Yazılı Soruları ve Cevapları-Yeni
- Türk Edebiyatı Tarihi 1. Dönem Yazılı Test Sınavı
- 11. Sınıf Türk Edebiyatı Dersi 1. Dönem 2. Yazılı Soruları ve Cevapları-Yeni
- 5. Sınıf Türkçe Dersi 1. Dönem 2.Yazılı Soruları- Test Yeni Sınav
- 10. Sınıf Türk Edebiyatı 1. Dönem 3. Yazılı Soru ve Cevapları-Test Güncel
- 8. Sınıf Türkçe TEOG Yazılı Sınavına Hazırlık Soruları ve Cevap Anahtarı-5
- 10. Sınıf Dil ve Anlatım Performans ve Proje Ödevi Hazırlanabilecek Konular
- Türkçe Performans Ödevi:Fiilimsiler ve Özellikleri (Örneklerle Anlatım)
- 10. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 3. Yazılı Soruları Güncel-Test Soruları
- Edebiyat Ödevi: Taaşşuk-u Talat ve Fitnat Özet
- Edebiyatta Kinaye, Tanımı ve Örneklerle Anlatımı
- TEOG Sistemi Türkçe Merkezi Yazılı Deneme Soruları
- Şiir İncelemesi ve Edebi Açıdan Tenkit (Edebiyat Proje Ödevi)
- 2015 YGS Türkçe Konulara Göre Soru Dağılımı
- Dil ve Anlatım Ödevi: Dillerin Sınıflandırılması ve Farkları
gerçekten çok teşekkürler
gerçekten çok teşekkürler ödev için çok işime yaradı
15.12.2013 - Ziyaretci