E-Okul Bilgi

Sosyolojinin Tanımı, Konusu, Alanı ve Yöntemleri

Sosyoloji Biliminin veya dersinin temel konuları aşağıda özetlenerek sunulmuştur.



hazircevap.net takipçilerine sunulur...


SOSYOLOJİNİN ALANI

A. KONUSU

Sosyolojinin konusu “toplum”dur. Toplumsal olayları bilimsel ilkelere göre sebep – sonuç ilişkisinde inceleyerek genellemelere (toplumsal yasalara) ulaşır.

Sosyolojinin pozitif bilim olarak kurulmasında, sanayileşmenin meydana getirdiği hızlı toplumsal değişmeler etkili olmuştur.

A. Comte ve E.Durkheim sosyolojinin bilim olarak kurulmasında öncü isimlerdir.

Sosyoloji toplumu bütünlük içinde inceleme konusu yaparken ele aldığı konuların şu temel başlıklardan oluştuğu görülür:

— Toplum ve toplumların evrimi

— Sosyal yapı (Sosyal olay, olgu, sosyal ilişki, sosyal grup, sosyal tabakalaşma)

— Toplumsal kurumlar (Aile, Ekonomi, Siyaset, Din, Eğitim)

— Kültür

— Sosyal Değişme

B. SOSYOLOJİNİN ÖZELLİKLERİ

Bireysel problemlerle ilgilenmez, çünkü konusu sosyal olay ve olgulardır.

Sosyal olayların ortak noktalarından hareketle genellemelere ulaşır.

Sosyal olayları çok yönlü ve çok faktörlü olarak sebep – sonuç ilişkisinde (determinizm) inceler.
Sosyal olayları toplum bütünlüğü açısından bütüncül bir bakışla ele alır.

Olması gerekeni değil, olanı inceler. Böylelikle değer yargılarından arınık olarak nesnel sonuçlara ulaşır.

Bütün toplumlar için geçerli olabilecek evrensel ilkeler koymaz. Çünkü toplumlar birbirinden pek çok yönden farklıdırlar.

En iyi toplum modelini ortaya koymaz, çünkü bulgularını araştırmalara (olgulara) dayandırdığından pozitif bir bilimdir.

C. SOSYOLOJİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ

1. Sosyoloji – Tarih

Tarih, geçmişte yaşanan olayları tek tek, belgelere dayanarak, yer ve zaman bildirerek ele alır. Sosyoloji ise tek tek yaşanan tarihsel olayların ortak noktalarından hareketle genellemelere ulaşır.

2. Sosyoloji – Psikoloji

Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını inceleyen pozitif bir bilimdir. Toplum ise tek tek bireylerin ortaya koyduğu sosyal ilişkilerden oluşur. Aynı zamanda bireyler ortaya koydukları toplum kültürünün bir üyesi olarak yaşarlar. Bu durum sosyolojinin, psikolojiden tamamen bağımsız olmadığını gösterir.

3. Sosyoloji – Antropoloji

Antropoloji, toplumların ırk yapıları ve kültürleriyle ilgilenir. Kültür bir toplumun yaşayış tarzını belirttiğinden ve ırkların da toplumsal yaşantıyla ilişkisi olduğundan dolayı, antropoloji sosyolojiyle yakından ilişkilidir.

4. Sosyoloji – Hukuk

Hukuk, insanlar arası ilişkiyi düzenleyerek toplum düzenini sağlamaya çalışır. Toplumun düzeni, konusu toplum olan sosyolojiyle yakından ilişkilidir.

5. Sosyoloji – Ekonomi

Ekonomik faaliyetler, üretim, tüketim, bölüşüm ve değişim ilişkilerinden oluşur. Topluma faydalı olmaya yönelik yapılan bu ekonomik faaliyetler toplumsal ilişkilerin büyük bir bölümünü oluşturur ve toplum hayatını önemli derecede etkiler.

6. Sosyoloji – Siyaset

Siyaset yönetim ilişkilerini konu edinir. Toplumun yönetimi de sosyolojiyle ilişkilidir.

7. Sosyoloji – Coğrafya

Yeryüzü şekilleri, doğa kaynakları, bitki örtüsü, iklim vs. coğrafyanın konusu olduğu kadar, toplumsal yaşantının belirleyici unsurlarıdır. Bu bakımdan sosyolojiyle ilgilidir.

D. SOSYOLOJİNİN YÖNTEMLERİ

Yöntem takip edilen yol demektir. Sosyolojinin yöntemleri, konusu olan toplumu incelemek için takip ettiği yollardan oluşur.

Sosyolojide diğer bilimlerde olduğu gibi sosyal olaylar arasındaki neden – sonuç ilişkisinin ortaya konulması, sırayla gözlem, hipotez, sınama ve genellemelere ulaşma şeklinde gerçekleşir. Örneğin, traktörün köy hayatı üzerindeki etkisini belirlemek isteyen bir araştırmacı, hipotezini (varsayım) oluşturmak için öncelikle köy hayatını gözlemlemiş olmalıdır.

Bu gözlemlerine dayanarak oluşturduğu hipotezininin, traktörün köylerde kullanılmaya başlanmasından sonra doğrulanıp doğrulanmadığını sınar. Doğrulanması halinde traktörün köy hayatını etkilemesi konusunda bilimsel yargılara ulaşır.

Bilim adamı bilimsel yargılara ulaşırken bu yargıların güvenilirliğine çok dikkat etmelidir.
Bunun için objektiflik, doğruluk, tekrarlanabilirlik, sınırlılık, basitlik ve açıklık olarak sıralayabileceğimiz bilimsel yöntem ilkelerine uygun hareket etmelidir.

1. Bilimlerin Kullandığı Yöntemler

Genel olarak bilimler, yöntem olarak tek tek olaylardan genel yargılara ulaşılması şeklinde gerçekleşen tümevarımı, veya genel yargıları tek tek olaylarda sınama olan tümdengelimi kullanırlar.

Sosyoloji de bir bilim olarak bu iki yöntemi araştırmalarında kullanır. Ancak sosyolojinin inceleme sahası geniş olduğundan gerek tümevarımda, gerekse tümdengelimde örneklem alma önemlidir.

Örneklem alma, inceleme alanı geniş olduğunda, inceleme alanını temsil edebilecek örneklerin alınarak, araştırmaların bu örnekler üzerinde yapılmasını ve sonuçların da bütüne genellenmesini ifade eder.

2. Sosyolojide Veri Toplama Teknikleri

a. Gözlem:
Toplumsal olayların oluş halinde iken amaçlı olarak izlenmesidir. Bu gözlem katılımlı ya da katılımsız olabilir.

Örneğin, bir köye ilk defa araba yolu yapılmasından sonra köy yaşantısında meydana gelecek olan değişmelerin gözlenmesi gibi. Bu gözlemde araştırmacı köye yerleşirse katılımlı gözlem; dışarıdan biri olarak gözlemde bulunursa, katılımsız gözlem gerçekleşir.

b. Anket:
Toplumsal olaylar hakkında bireylerin görüşlerini öğrenmek için önceden hazırlanarak kağıda dökülmüş soruların, soru formu halinde uygulanması esasına dayanır.

Köy yolunun yapılmasından sonra köylülerin bu konudaki düşünceleri anket yapılarak saptanabilir.

c. Monografi:
Sınırları belirlenmiş bir konunun derinlemesine araştırılmasına monografi denir.

Köye yol yapıldıktan sonra, köy hayatının her yönüyle derinlemesine incelenmesi monografiye girer. İlk monografi çalışmalarını Fransız Le Play başlatmış, “işçi aileleri” üzerinde ilk kez monografi çalışmaları yapmıştır.

d. Olay inceleme:
Toplumsal yaşantıda belirleyici bir etkide bulunan bir toplumsal olayın incelenmesi esasına dayanır.

Örneğin, geçmiş dönemde yapılan bir ihtilâlin toplumsal yaşantıyı ne yönde ektilediğinin belirlenmesi gibi

e. Sosyometri:

Küçük gruplarda, grup üyeleri arasındaki duygusal yakınlaşma derecesini (sevme, kıskanma, nefret etme gibi) belirlemeye yarayan bir araştırma tekniğidir.

f. İstatistik:

Diğer araştırma tekniklerinden elde edilen bilgilerin sayılarla ifade edilerek yorumlanması esasına dayanır.
Örneğin, köylüler üzerinde yaptığımız bir anketin sonuçlarına göre ilk defa köylerine yapılan otomobil yolu için köylülerin olumlu ve olumsuz görüşlerini sayılarla yorumlayabiliriz.

3. Durkheim’in Yöntem Anlayışı

Sosyolojinin pozitif bilim olarak kurulmasını sağlayan Durkheim’in yöntem anlayışı şöyledir:

a. Sosyal olaylar bir eşya gibi alınmalıdır. Bu durumda toplumsal bilinç işe karışmayacağından, objektif olunabilir.

b. Sosyal olaylar, sosyal olaylarla açıklanmalıdır. Toplumsal bilincin canlı olduğu günlerde (bayram, tören gibi) intiharların az olduğu gibi sosyal olayın sebebi yine başka bir sosyal olaydır.

c. Sosyal olaylarda normallik ve anormallik ölçüsü toplumdur. Toplumun çoğunluğunda yaygın olan şey normaldir. Buna göre boşanmanın yasak olduğu bir toplumda bir kişinin boşanması anormaldir.